اشتباهات رایج والدین در تربیت نوجوانان، فهیمه مردان به این سؤال پاسخ می دهد که چرا بعضی نوجوانان پرخاشگر می شوند؟ - فروشگاه های میهن

روزنامه خبرنگاران؛ گروه خانواده-شهره کیانوش راد:آیا در خانواده خود یا اطرافیان با یک نوجوان بدخلق روبرو شده اید؟ نوجوانی که در کودکی رفتاری متفاوت داشته است؟ آیا احساس نموده اید که فرزند شما رفتار یا رفتارهایی دارد که موجب ناراحتی و دردسر برای خود و خانواده شده است؟ فهیمه مردان، کارشناس حوزه روانشناسی نوجوان و خانواده معتقد است بسیاری از این رفتارها به نوع تربیت والدین مربوط می گردد. او در این یادداشت کوتاه اشتباهات رایج در تربیت و تأثیر آن بر رفتار بچه ها به ویژه در دوران نوجوانی را برایمان شرح داده است:

والدین اغلب از پرخاشگری بچه هاشان گلایه دارند و معتقدند آنها در دوران کودکی رفتاری آرام داشته اند و این سؤال برایشان مطرح است که چرا اکنون که بزرگ تر شده اند، رفتاری متفاوت دارند؟ در این دوره حساس ممکن است والدین در پی واکنش به تغییرات غیرمنتظره بچه ها، اشتباهاتی را انجام دهند که تا همواره اثرات مخربش در روح و روان و زندگی بچه ها نمایان گردد و بازتاب داشته باشد.

طرح واره چیست؟

بهتر است قبل از اشاره به این اشتباهات با واژه طرح واره آشنا شویم. طرح واره درواقع باورهای عمیق، پایدار و تکرارشونده است که در کودکی شکل می گیرد و باورهای فرد را نسبت به خودش، زندگی، دیگران و جهان شکل می دهد. این باورها در طول زندگی فرد تکرار می شوند. تله اصطلاح عامیانه ای است که برای توصیف این الگوها به کار برده می گردد. واقعیت این است که آنچه برای کودک شما در 5 سالگی خوب بوده با آنچه در 15 سالگی برای او مفید است، تفاوت چشمگیری دارد. اینجاست که نامطلعی، منجر به اشتباه والدین در تربیت نوجوانان می گردد. در اینجا به چند نمونه از این اشتباهات رایج در تربیت نوجوان می پردازیم و اینکه در نتیجه این گونه تربیت چه طرح واره ای در نوجوان شکل می گیرد.

محرومیت هیجانی

زمانی که والدین حضور فیزیکی دارند، اما رابطه عاطفی مناسبی با فرزندشان و همسرشان ندارند و نمی دانند چگونه به دیگران عشق بورزند، به دیگران احترام بگذارند و با خانواده و اطرافیان همدلی نمایند، ناخواسته نوجوان را با طرح واره محرومیت هیجانی پرورش می دهند. درواقع در این رابطه، صمیمیت عاطفی حاکم نیست. نوجوانی که والدینش از او غافل هستند، حس تنهایی، محرومیت و بی پناهی می نماید و در اغلب مواقع حسی همراه با غم و دلتنگی دارد؛ پرتوقعی و احساس آشفتگی دارد؛ بی اهمیت به محبت اطرافیان شده و هیچ گاه از محبت دیگران راضی نمی گردد. والدین به احتیاجهای او مطلع نیستند و همدلی با جهانی تازه نوجوان برای آنها سخت است.

شخصیت وابسته و مضطرب

والدینی که سخت حمایتگرند، توجهی به سن نوجوان ندارند و گاهی همان رفتارهای پیشین خود را تکرار و فراموش می نمایند که فرزندشان از دوران کودکی گذر نموده و به نوجوانی رسیده است. آنها به جای فرزند خود تصمیم می گیرند. مراقب تمام جزئیات زندگی نوجوان خود هستند و چنان در این مراقبت افراط می نمایند که نوجوان هیچ گاه یاد نمی گیرد از خود مراقبت کند. به فرزند خود هیچ گونه مسئولیتی نمی دهند و چنان رفتار می نمایند که آب در دل نوجوان تکان نخورد. به دلیل ترسی که از خطرات زندگی دارند، مدام به نوجوان خود هشدار و اخطار می دهند و حتی هنگامی که وظیفه تازهی به کودک یا نوجوان خود محول می نمایند، باز هم دست از اخطار و هشدار برنمی دارند و با نصیحت و امر و نهی زیاد همه شرایط را در کنترل خودشان می گیرند. در نتیجه این بچه ها همواره آرزو دارند که در زندگی شان کسی باشد تا بتوانند به او تکیه نمایند و از زیر بار مسئولیت های سنگین رها شوند. برای نگرانی هایشان درباره کار و شیوه انجام کار همواره در پی کسی هستند که با او در این باره مشورت نمایند. آنها دچار اضطراب، فشار و خستگی مدام هستند. هنگام دریافت مسئولیت های زیاد که به ناچار آن را قبول نموده اند، احساس می نمایند سرشان کلاه رفته است! احساسی که بر اثر این تله برای نوجوان ایجاد می گردد شرمساری است.

والدینی که سخت انتقادگر و بددهن بوده یا مدام نوجوان را مورد مواخذه قرار می دهند باید بدانند که بر اثر این رفتار، فرزند خود را از مسئولیت هایی که باید انجام دهد ناامید و سرخورده خواهند کرد.

تو به درد هیچ کاری نمی خوری!

وقتی والدین محبت خود را از فرزندشان دریغ نمایند، به او اعتماد به نفس لازم را ندهند، برای قبول مسئولیت ها به او اطمینان نداشته باشند و مدام کارهای او را رصد نمایند، نباید انتظار داشته باشند که فرزندشان از پس مسئولیت های محوله به خوبی برآید. این گونه والدین تمام اشتباهات را گردن نوجوان می اندازند یا دائم به نوجوان می گویند: تو نالایق و بی ارزشی و به درد هیچ کاری نمی خوری!

مقایسه نکنید!

مقایسه کردن با خواهر و برادر و همسالان یکی دیگر از اشتباهات والدین است. این نوع تربیت سبب ایجاد تله نقص و شرم می گردد. نوجوانان مضطرب و هراسان می گردد و از حرف زدن در خصوص مسائلش اجتناب می نماید و احساس خوبی ندارد.

برای ایجاد ارتباط با دوستان یا والدینش بی میل است و احساس می نماید دارای عیب و ایرادهای بسیاری است. والدین باید بدانند که رفتارهای اشتباه آنها عواقب ناخواسته ای در رفتار و اخلاق بچه هاشان خواهد داشت. اما با دانستن این اشتباهات آنها می توانند رفتارشان را اصلاح نمایند تا از منجرشدن به مسائل زیاد و یا عودکردن شان جلوگیری نمایند. رایج ترین اشتباهاتی که والدین در شیوه تربیتی خود مرتکب می شوند، درک نکردن احتیاج بچه ها به استقلال در دوران نوجوانی و کنترل بیش از حد آنهاست. آنها می توانند با کسب مطلعی بیشتر در هرچه بهترشدن شیوه تربیتی خود، نوجوانان سالم تری پرورش دهند.