محمد نصیری حقیقت ـ مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد ـ درباره ضرورت بازسازی آرامگاه کوروش گفت: براساس آسیب شناسی انجام شده جداره بیرونی آرامگاه به علت شرایط اقلیمی، فعالیت زیستی گلسنگ ها و گیاهان، از دست دادن مواد، شرایط جوی از جمله یخ زدگی، رطوبت و بارندگی، حفره های حاصل از فعالیت سیانو باکترها که موجب زیست گلسنگ ها می شوند، بعلاوه تغییر رنگ و رسوب روی سنگ ها متحمل آسیب شده است.

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد، زدودن خاک و گل و لای موجود در شکاف ها، حذف گلسنگ ها به صورت فیزیکی و در صورت احتیاج شیمیایی، استحکام بخشی و چسباندن قطعات ریزسنگ های در خطر افتاده با چسب های اکریلیک (پایه آبی) و پر کردن فضاهایی که امکان نفوذ رطوبت دارند با مواد پایه آهکی, از جمله کارهایی هستند که در فاز نخست انجام خواهد شد.

نصیری بعلاوه گفت: نقشه ها به منظور تعیین کردن فراوانی و ارائه راه حل و مواد مورد احتیاج برای هر یک از آسیب ها تهیه شده است و تا دو هفته آینده جمع بندی نهایی برای ورود به فاز اجرا و شروع پاکسازی و استحکام بخشی انجام می گردد.

مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با این پیش بینی که تکمیل این پروژه به دو سال زمان و 10 میلیارد تومان بودجه احتیاج دارد، اضافه کرد: فاز نخست روی نقاط حساس آرامگاه که خطر فرسایش دارند انجام می گردد و سه تا چهار ماه طول می کشد. بعلاوه با توجه به اینکه مواد پایه آهکی و چسب های اکریلیک برای فاز نخست موجود است و به واردات احتیاجی نیست، حدود 500 میلیون تومان برای این فاز برآورد شده است.

آرامگاه کوروش در سال های 1328 تا 1335 از سوی علی سامی بازسازی شد، که به گفته محمد حسینی گورجی ـ کارشناس بازسازی در محوطه میراث جهانی پاسارگاد ـ در آن دوره، تمام بخش ها، از جمله بلوک های سنگی پلکان، سقف و جای بست های دم چلچله ای، که دزیده شده بودند، با سیمان پُر شد. سیمان ها تا پیش از جشن های 2500 ساله باقی می ماند، پس از آن، گروه بازسازیگر ایتالیایی ایزمئو وارد عمل می گردد و سیمان های دوره آقای سامی را از پلکان حذف و بلوک های سنگی را جایگزین می نماید. در پله های چهارم، پنجم و ششم، در گوشه پلکان های آرامگاه بخش هایی از این بلوک ها دیده می گردد. گروه ایزمئو برای اینکه بین سنگ های تازه و تاریخی تفاوت قائل گردد سطح سنگ ها را هاشور می زند تا در طول زمان این اشتباه و شبهه ایجاد نگردد که این بلوک ها، سنگ های تاریخی بوده اما سالم به جای مانده است.

در سال 1384 تیمی از تخت جمشید به سرپرستی حسن راه ساز به پاسارگارد می آید و سیمان هایی که در جداره بیرونی و داخلی و سقف آرامگاه را که در زمان آقای سامی کار شده بود، حذف می نماید و قطعات سنگی کار می گذارد. سال 1394 نیز از سوی گروه موسسه عالی حفاظت و بازسازی رم، یک دوره کوتاه استحکام بخشی و پاکسازی در داخل اتاق آرامگاه انجام می گردد.

آرامگاه کوروش در ابعاد 12.5 در 13.5 متر سطح زمین را دربرگرفته و 156 متر مربع مساحت و 11 متر ارتفاع دارد. بنای آرامگاه از زیگورات چغازنبیل منطقه خوزرستان الهام گرفته و 6 پله آن کاملا پُر است و بر فراز آن اتاقک تدفین به ابعاد 5 در 6 متر و به ارتفاع 4 متر واقع شده است. پهنای دیوار آرامگاه بیش از یک متر است و داخل آن گنجایش دو جسد را دارد که کوروش پادشاه هخامنشی و ملکه کاساندان، تنها همسر او، در آن تدفین شده بودند. در ساخت این آرامگاه از سنگ های وزین آهکی تراورتن استفاده شده است که در بخش پلکان هر یک حدود دو تن و 600 کیلوگرم وزن دارند.

کوروش که 599 قبل از میلاد متولد شده بود، در 529 قبل از میلاد و در سن 61 سالگی از جهان رفت. این گورها درحال حاضر خالی هستند و به گفته باستان شناسان احتمالا در دوره اسکندر مقدونی، گورها تخلیه و به کالبد آنها آسیب وارد شده باشد.