اوانسیان با هر کارش راهی تازه در وانفسای فقر تئاتر ما می گشاید - فروشگاه های میهن

زاون پدیدآورندۀ نخستین کتابِ فیلم در ایران است؛ کتابی منحصراً دربارۀ فیلم بلند چشمه ساختۀ اوانسیان (1351). خود او گفته: همین فیلم چشمه بود که حرفه ام را سینما کرد.

به تازگی گزیده ای از مقالات و یادداشت های زاون در مجموعه ای به نام تاریخ سینما از ما شروع نمی گردد، به چاپ رسیده است. مقالات به انتخاب دو تن از شاگردان دلتنگ او، حامد قصری و مصطفی حیدری هستند و به لحاظ تاریخِ نگارش شان، 40 سالِ اخیر فعالیت مطبوعاتیِ قوکاسیان را پوشش می دهند؛ 13 مصاحبۀ بلند با چهره های سینمای ایران، 5 یادداشتِ بس خواندنی و هم یک مصاحبۀ کوتاه با نادر مشایخیِ موسیقیدان.

کتاب با گفت وگویی به حق آموزنده با آربی اوانسیان، کارگردان پیشرو سینما و تئاتر ایران، درباره آخرین کارِ تئاتری اش در ایران ـ نمایش سواری درآید رویش سرخ در 1355ـ شروع می گردد و با یادداشتی متعلق به 1389 درباره زنده یاد فریدون رهنما شاعر و سینماگرِ صاحب نظریۀ ایرانی به سرانجام می رسد.

مصاحبه ها:

با آربی اوانسیان ـ ما اسطورۀ زمانِ حال مان را گم نموده ایم ـ مجله نگین، 1355

با فریدون معزی مقدم ـ فدریکو فلینی؛ مردی که منطق را معزول نموده است ـ مجله نگین، 1355

با حسن بنی هاشمی ـ نوشته های فیلم نشده ای دارم ـ بولتن سینمای آزاد، 1356

با ابراهیم مختاری ـ نزدیک بودن به طبیعت به معنای بهتربودن نیست ـ مجله زنده رود، 1373

با نادر مشایخی ـ فضای دراماتیک اپرای ملکوت برایم مهم بود ـ مجله کلک، 1376

با بهزاد رحیمیان ـ تاریخ سینما از ما شروع نمی گردد ـ مجلۀ دنیا کتاب، 1380

با محمد تهامی نژاد ـ نگاهی تازه به زوایای پنهان در سینمای ایران ـ مجله دنیا کتاب، 1381

با بهمن فرمان آرا و مینو فرشچی ـ هراس من از مرگ نیست، هراس من از بی فایده زیستن است ـ مجله فرهنگ پارسی، 1374

با فرخ غفاری ـ تأثیر سینمای اکسپرسیونیسم در بخشی از کارهای راهنمایی ـ مجله فرهنگ پارسی، 1385

با مازیار اولیایی نیا ـ بسیاری آثار ادبی را می توان رئالیستی برشمرد ـ مجله فرهنگ پارسی 1385

با منوچهر طیّاب ـ دوربین شان سرگردان است ـ فصلنامه فرهنگ مردم 1385

با رضا کیانیان ـ در سینما آدم خودش را می بیند ـ مجله دنیا کتاب، 1387

با هوشنگ مرادی کرمانی ـ هر نویسنده ای زندگی نامۀ خودش را می نویسد ـ مجله فارابی، 1388

با سعید منافی ـ کیارستمی در خدمت هنر است ـ مجله دنیا کتاب، 1392

یادداشت ها

ـ نگاهی به یک اتفاق ساده ـ مجله کلک 1372

ـ به یاد علی حاتمی: در مادر به ملاقات مرگ دوست رفته بودیم ـ مجله کلک 1375

ـ خاطرات و رؤیاهایم از تسالونیکی: بر بالش ابرها پرواز می کنم ـ مجله کلک 1376

ـ نوشتن با نور: گزارشی از نمایشگاه آثار ویتوریو استرارو ـ مجله فرهنگ پارسی، 1384

ـ سینمای روشنفکری، متفکری مانند رهنما دارد ـ روزنامه شرق 1389

نوشته های زاون درباره بیضایی و فرمان آرا و کیمیایی و...

امّا در پیشانی کتاب از زبان گردآورندگان مقالات چنین آمده: زاون قوکاسیان یکی از شخصیت های مهم سینمای اصفهان در دهه های اخیر بود. او علاوه بر فعّالیت در اصفهان، کتاب های بسیاری هم دربارۀ شخصیت های سینمایی کشور منتشر کرد. بهمن فرمان آرا، بهرام بیضایی، گلاب جمعه، مسعود کیمیایی، هوشنگ مرادی کرمانی، خسرو سینایی، عباس کیارستمی، فاطمه معتمد آریا، رضا ارحام صدر، لرتا هایراپتیان و... ازجمله کارگردانان و بازیگرانی بودند که در کتاب هایی با رویکرد تاریخ شفاهی سینما برابر او به گفت وگو نشستند. به همین علت، می توان قوکاسیان را یکی از نویسندگان و پژوهشگران تأثیرگذار بر تاریخ شفاهی سینمای ایران برشمرد.

اما چیزی که بیش از همۀ این کارها و آثار زاون را زاون کرد، احترام به نسل جوان و دانشجویانش بود و او در پی نسل سازی و استقلال جوانان شهر زادگاهش اصفهان بود.

هم بنگریم به پاره ای از یادداشتی که زاون در سال 1372 برای فیلم یک اتفاق سادۀ سهراب شهیدثالث نوشت: سینمایی که به ظاهر قصّه ندارد؛ داستان گو نیست؛ پلان های طولانی دارد؛ عاطفه ندارد؛ سیاه است؛ دیالوگ اندک دارد؛ موسیقی متن ندارد؛ ساده است و زنده؛ و پر است از تنهاییِ روح که بازیگرانش از ابتدا تا انتهای فیلم با خود دارند.

نوشته های اصلانی و سینایی و کیانیان و... دربارۀ زاون

این دومین کتابی است که پس از درگذشت زاون درباره آثار او منتشر می گردد؛ هر دو به وسیله ناشران اصفهان. سال گذشته فصلی دیگر با زاون قوکاسیان (نشر مانا) بیرون آمد که در آن بسیاری دوستان قدیمی و تازه زاون درباره اش نوشته اند: جمشید مشایخی، جمشید ارجمند، بهمن فرمان آرا، محمدرضا اصلانی، کیومرث پوراحمد، کمال تبریزی، پرویز دوایی، خسرو سینایی، رضا کیانیان، مینو فرشچی، ناصر کوشان، محمدرحیم اخوت، فاطمه معتمدآریا و محمدعلی نجفی و بسیاری دیگران.

چاپ نخست کتاب تاریخ سینما از ما شروع نمی گردد (اسم دوم: گفت وگوها، مقالات و یادداشت های زاون قوکاسیان در چهار دهۀ گذشته)، بهارِ 1400، در 190 صفحه به وسیله انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان منتشر شد. بهای کتاب 40هزار تومان است.