9 رسم یلدایی جالب در شهرهای ایران - فروشگاه های میهن

خبرنگاران: پاییز پادشاه فصل ها ،تابلوی هزار رنگ طبیعت می رود و زمستان سپید از راه می رسد و در این هنگامه، شبی است به بلندی یلدا و به وسعت همدلی و مهربانی. شبی که مهربانی ها از سرگرفته می گردد و خانواده های ایرانی در پناه امن و گرم خانه بزرگترها سحر می نمایند.

شب چله، یلدا، میلاد مهر، خورشید شکست ناپذیر، روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان یا با هر عنوانی که آن را بنامید، آخرین شب پاییز و دیرپا ترین شب سال است. ساکنان فلات ایران، از چندین هزار سال پیش، این شب را گرامی داشته اند، درحالی که در هیچ دوره ای از تاریخ کشورمان، هیچ حکومتی اصراری به گرامیداشت این شب نداشته است، اما همچنان ایرانیان، این شب را پاس می دارند و در زنده نگه داشتن این آیین می کوشند. تداوم دیرگاه این آیین، سخن از کهنسالی و قدمت آن دارد.

هندوانه به عنوان نمادی کروی که برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشید محسوب می گردد، به عنوان مهمترین میوه بر سر سفره چله قرار می گیرد.

در شب یلدا که به شب چله معروف است، مردم منطقه ها مختلف کشور، با شرکت در گردهمایی های طولانی و خوردن انواع میوه و تنقلات، سعی می نمایند طولانی ترین شب سال را پشت سر بگذارند و با خاطره ای خوش، به استقبال زمستان بروند.

آئین چیله قاپوزی در میان آذری ها

مردم آذری زبان کشورمان، شب چله دور هم جمع می شوند و برترین غذاهای سنتی و بومی را برای این شب تدارک می بینند و با چیله قارپوزی یعنی هندوانه چله، در سفره شب یلدا می چینند و باور دارند که هندوانه، سوز سرما را از آنها دور می نماید.

مردم اردبیل در شب یلدا، چله بزرگ را قسم می دهند که زندگی را نباید زیاد سخت گرفت و معمولاً قورقا یعنی گندم برشته، سبزه، مغزگردو و نخودچی کشمش می خورند.

در آذربایجان، شب یلدا، برای نوعروسان و دخترانی که به خانه شوهر رفته اند، از طرف خانواده داماد، برای عروس هدایایی همراه با خوردنی های ویژۀ این شب فرستاده می گردد. با توجه به طولانی بودن شب یلدا، بزرگان خانواده از گذشته های دور، داستان ها و ضرب المثل های مختلف تعریف می نمایند و با گفتن خاطره های طنز آمیز، یکی از برترین شب ها را برای کوچک ترها فراهم می نمایند.

یلدا در شیراز با فال حافظ

شیرازی ها در شب یلدا با پهن کردن سفره ای که به سفره هفت سین شباهت دارد، از میهمانان خود پذیرایی می نمایند. پس از صرف شام، یکی از بزرگان خانواده، فال حافظ می گیرد و کدبانوی خانه، با تنقلاتی مثل گردو، نخودچی، حلوای ارده، آجیل، رنگینک، ارده شیره و خرما و انجیر و انار و هندوانه، از مهمانان پذیرایی می نماید.

شیرازی ها مردم را به دو دسته گرم مزاج و سرد مزاج تقسیم می نمایند و لازم می دانند که در شب یلدا، گرم مزاج ها انواع خنکی ها مثل هندوانه را بخورند و سردمزاج ها، گرمی هایی مثل خرما، انجیر و ارده شیره بخورند تا به اصطلاح، مزاجشان برگردد.

آئین ویژه یلدای کرمانی ها

یکی از آیین های ویژه شب یلدا در کرمان و منطقه ها جنوب شرقی کشور، برگزاری مراسم کف زدن است. در این مراسم، ریشه گیاهی به نام چوبک را که در این دیار به بیخ مشهور است، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام تغار می ریزند. مردان و جوانان فامیل با دسته ای از چوب های نازک درخت انار به نام دسته گز، مایع مزبور را آنقدر هم می زنند تا به صورت کف درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور کف کند.

کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر و پس از تزیین با مغز گردو و پسته، برای پذیرایی مهمانان برده می گردد. در این میان، گروهی از جوانان، قبل از شیرین کردن کف ها، با پرتاب آن به سوی همدیگر و مالیدن کف به سر و صورت یکدیگر، این آئین را گرامی می دارند.

قصه های یلدای زاهدانی ها

در زاهدان، مردم براساس یک سنت دیرینه، شب یلدا در خانه بزرگ فامیل گردهم می آیند و به قصه هایی که پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها برایشان نقل می نمایند، گوش می دهند.

برگزاری نشست های خانوادگی همراه با برخی از اعتقادات اسطوره ای، شبی خاطره انگیز برای خانواده های زاهدانی، به خصوص بچه ها و نوجوانان فراهم می نماید. گفتن قصه، گرفتن فال حافظ، آیین های دسته جمعی، نظیر گل یا پوچ و بیان خاطره از تفریح های شب یلدا در این منطقه است.

3 چله در اراک

آیین شب یلدا در استان مرکزی، از دیرباز تا به امروز، در 3 شب متوالی با عناوین شب چله بزرگه، چله وسطی و چله کوچیکه برگزار می گردد و خویشان و دوستان، گرد هم می آیند و از هر دری سخن می گویند. یکی از آیین های ویژه یلدا در استان مرکزی، ملاقات بزرگان و سالخوردگان فامیل بوده است.

در شب یلدا، بزرگترها با بچه ها همبازی می شوند و گل یا پوچ و مشاعره، از جمله برنامه هایی است که در منطقه ها مختلف استان مرکزی با مشارکت همه اعضای خانواده رواج دارد.

با قزوینی ها در شب چره

مردم استان قزوین نیز همانند دیگر هموطنان ایرانی، این آیین کهن را با رفتن به خانه بزرگترهای فامیل برگزار می نمایند. به عقیده قدیمی ها، خوردن میوه های خشک و تر و میوه های سرخ فام که به شب چره معروف است، همراه با خوراکی های دیگر، شگون داشته و زمستان پربرکتی را نوید می دهد.

در برخی مواقع که مادربزرگ ها در آوردن تنقلات تأخیر می نمایند، کوچکترها شعر هر که نیارد شب چره - انبارش موش بچره سر می دهند، که مادربزرگ باید در آوردن شب چره بیشتر تعجیل کند.

در این شب، اغلب مردم قزوین با خوردن سبزی پلو با ماهی دودی و سپس هندوانه، انار، انواع تنقلات، از جمله کشمش، گردو، تخمه، آجیل مشگل کشا و انجیر خشک، شب نشینی خود را به اولین صبح زمستانی گره می زنند.

برف برفو در شاهرود

در برخی از منطقه ها شهرستان شاهرود، اهالی با مشاهده اولین بارش برف زمستانی و به منظور صله رحم، بر پایی محفلی گرم و شاد، شب یلدا را به شکل خاصی جشن می گرفتند. برای این منظور، فردی از بزرگان فامیل یا طایفه، به جهت مزاح ابیاتی را بر روی تکه کاغذی نوشته و آن را به وسیله قاصد به خانه یکی از بزرگان فامیل می فرستاد. مضمون ابیات بدین توضیح بود:

برف اول است برفو/ با شما قاصدی آید ز ما نزد شما/گر گرفتی بکن رویش سیاهور /نه ما هستیم مهمان شما

قاصد، یکی از چابک ترین افراد جمع به شمار می رفت. او با زیرکی خاصی کاغذ را به خانۀ فرد مورد نظر برده و به صاحبخانه می داد. صاحبخانه نیز با مشاهده کاغذ، سعی بر آن داشت که مچ دست قاصد را گرفته و مقداری خاک ذغال بر سر و صورتش بمالد، اما قاصد با کوشش بسیار سعی به فرار می کرد. با گریختن قاصد، صاحبخانه باید چند نفری را برای صرف ناهار و یا شام، به خانه خود دعوت کند.

بعلاوه برف شیره یکی از خوراکی های اولین برف زمستانی بود که به وسیله مادر بزرگ های شاهرودی تهیه می شد. آنان مقداری از برف را که در جای تمیزی انباشته می شد، جمع آوری نموده و باکمی شیره توت یا انگور مخلوط نموده و آن را با شادمانی میان بچه ها و نوه هایشان تقسیم می کردند.

شب عاشقان بیدل

در گذشته شب چله، شب عاشقان بیدل نیز بوده است. کسانی که نامزد داشتند، برای عروس خوانچه ای شامل یک دست پیراهن و کفش همراه با خوانچه های شیرینی هدیه می دادند. این رسم باعث اتحاد بین خانواده ها و بچه هاشان می شد. ایجاد دوستی ها و آگاهی از گرفتاری دوست و آشنا، از مهم ترین امور شب یلدا بوده است.

مراسم شال اندازی

یکی از رسوم کهن یلدا، شال اندازی است که هنوز در آذربایجان، کردستان و لرستان متداول است. بچه ها و نوجوانان در شب یلدا به بام خانه ها می روند و از روزنه ای که در سقف به عنوان هواکش تعبیه شده است، شالی به درون خانه ها می اندازند و تقاضای شب چره می نمایند و صاحبخانه هم مقداری از شیرینی و تنقلات شب یلدا را به شال آنها می ریزد و گره می زند و دل بچه ها و نوجوانان را شاد می نمایند، اما نکته ظریف مربوط به جوانانی است که نامزدی دارند یا دختری را خواستارند، اما پدر و مادر دختر سخت گیری می نمایند؛ آنها شب یلدا شال به خانه مورد نظر می اندازند و صاحبخانه هرچقدر هدیه به آنها می دهد، راضی نمی شوند و شال را بالا نمی کشند. بسیاری از والدین انتها به احترام شب یلدا، قول مساعد به خواستار دخترشان می دهند!